Dünya Hayvan Sağ. Org. Ve AB Yasalarında Su Canlıları Sağlığı Konusunda Tek Yetkili Meslek Dalı Veteriner Hekimler Değil.

SU CANLILARININ SAĞLIĞI YETKİSİ: DÜNYADA ve ÜLKEMİZDEKİ DURUM

Ülkemizde ilgili kanunlar gereği tüm hayvanların hastalıkları, tedavileri ve önleyici önlemler alınması ile ilgili yetki veterinerlere verilmiştir. 1954 yılında çıkan 6343 sayılı bu kanun günümüzde gelişen teknoloji, üretim yöntemleri, etik ve refah konusundaki kaygıların artışı ile oldukça yetersiz kaldığı aşikardır.

Ülkemizde 1970’lerin ortasında başlayan alabalık yetiştiriciliği yatırımları, 1980’lerin ortasında deniz balıkları yetiştiriciliğinin başlaması ile tüm dünyada olduğu gibi büyük bir ivme kazanmış, birkaç yüz ton olan üretim 30 yıl gibi bir sürede 250bin tonlara erişmiştir.

Bu hızlı büyümeye Avrupa ve diğer kıta ülkeleri hızlı bir şekilde adaptasyon gösterip kanun ve yönetmeliklerini su ürünleri yetiştiriciliği çalışmalarına göre tanımlamışlar, eğitim sistemlerine bu üretim yöntemini eklemişlerdir. Ülkemizde de 1982 yılında kurulan Su Ürünleri Fakülteleri ile bu konuda kalifiye eleman yetiştirilmeye başlanmış ve aldıkları eğitim ile sektörü bugün ki noktaya oldukça zor günler geçirerek taşımıştır meslektaşlarımız.

4 yıl boyunca aldıkları eğitimde su canlılarına dair birçok konuda teorik ve pratik bilgi ile donatılan mühendisler mezun eden, su ürünleri mühendisliği bölümünde konu ile ilgili okutulan bazı dersler şunlardır: Deniz balıkları Yetiştiriciliği, Alternatif Türler Yetiştiriciliği, Kabuklu Eklem Bacaklı Yetiştiriciliği, Akvaryum Balıkları Yetiştiriciliği, Akvaryum Balıkları Hastalıkları, Balık Besleme, Farmakoloji, Patoloji, Histoloji, Yem Teknolojisi, Tatlısu Balıkları Hastalıkları, Deniz Balıkları Hastalıkları, Balık Parazitolojisi, Mikrobiyoloji, Besin Kimyası, Besin Mikrobiyolojisi, Balık Fizyolojisi, Balık Anatomisi, Balık Biyolojisi, Balık Sistematiği, Su Omurgasızları Biyolojisi.

Hal böyle iken balık sağlığı ile ilgili tüm yetkileri elinde tutan veterinerlerin mezun olduğu birçok veterinerlik fakültesinde 5 yıllık eğitim süresince balığa dair sadece 2 ders seçmeli olarak okutulmaktadır (İhtiyoloji ve Balık Hastalıkları).

Avrupa Birliği yasalarına göre ve Dünya Hayvan Sağlığı Organizasyonu (OIE)’nin hazırladığı hayvan sağlığı kodekslerinde kara hayvanları ve su hayvanları olarak konu ikiye ayrılmıştır. Çünkü suda yaşayan canlıların karada yaşayanlara göre fizyolojik ve ekolojik olarak büyük farklılıkları vardır. Bu sebeple tüm kara hayvanları sağlığını (küçükbaş, büyükbaş ve kanatlı) bir kod altında (Terrestrial Animal Health Code) toplayan OIE su canlıları için ayrı bir kod (Aquatic Animal Health Code) oluşturmuştur. Su Canlıları sağlığı kodundan ise bu konuda yetkiyi sadece veterinerlere değil konu ayrı bir uzmanlık gerektirdiğinden veterinerlerle birlikte gerekli görevleri yerine getirmek üzere eğitilen, uygun niteliklere haiz su canlıları sağlığı mesleği mensuplarına da bu hizmet için yetki vermiştir ve bunu tanımlamıştır (Aquatic Animal Health Professional means a person who, for the purposes of the Aquatic Code, is authorised by the Competent Authority to carry out certain designated tasks in a territory and has the appropriate qualifications and training to perform the designated tasks.)

Su canlılarının sağlığı konusunda verilecek olan servis yetkisini ise veterinerlere veya tanımlaması yapılan yukarıda bahsettiğimiz su hayvanları sağlığı mesleği grubuna vermişlerdir (Aquatic Animal Health Services means the governmental and non-governmental organisations that implement animal health and welfare measures and other standards and recommendations in the Aquatic Code in the territory. The Aquatic Animal Health Services are under the overall control and direction of the Competent Authority. Private sector organisations, veterinarians or aquatic animal health professionals are normally accredited or approved by the Competent Authority to deliver the delegated functions.)

Kara hayvanlarından çok farklı olan su canlıları sağlığı konusu aynı şekilde Avrupa Birliği temel yasaları çerçevesinde 31 Mart 2016’da yayınlanan 2016/429 sayılı “Hayvan Sağlığı Yasası”nda da su canlıları sağlığı için kara hayvanlarından farklı bir işleyiş söz konusudur.

Söz konusu yasanın 7. Sayfasındaki 47. maddesinde veterinerlerin hayvan sağlığı konusunda teşhis tedavi önleme gibi konularda yeterli eğitimi almış kişiler olarak tanımlamış ve “ancak” diye bağlayarak “su canlıları sağlığı” konusunda bazı ülkelerde su canlıları hastalıkları konusunda uzmanlaşmış meslek gruplarının da bu görevi üstlenebileceği yine OIE koduna atıfta bulunularak belirtilmiştir. Aynı kanunun 37. Sayfasında 12. Maddede veterinerler ve su canlıları sağlığı meslek gruplarının sorumluluklarını sıralamış ve su canlıları ile ilgili yetki ve sorumluluğu veterinerlerle birlikte su canlıları sağlığı meslek grubuna vermiştir.

Konu bu kadar açık ve net iken, yıllardır yetki karmaşasından faydalanarak konu hakkında asgari bilgiden yoksun olan veterinerlere ülkemizde su canlılarının sağlığı teslim edilmiştir. Su canlılarının hayvan refahının yükseltilmesi, hastalıklarında tedavilerinin daha hızlı ve yetkin bir şekilde yapılabilmesi için hayvan sağlığı ile ilgili kanunlarımızda su canlıları ile ilgili bölümlerde su ürünleri mühendislerinin de veterinerlerle birlikte yetkilendirilmesi hem Dünya Hayvan Sağlığı Organizasyonu hem de Avrupa Birliği kanunları çerçevesinde zorunludur.

Konunun çözümü noktasında 5 yıllık eğitimden sonra veteriner olarak mezun olan kara hayvanları (büyükbaş, küçük baş, kanatlı) konusunda oldukça donanımlı ancak su canlılarının sağlığı konusunda bir o kadar yetersiz olan veterinerlerin su canlıları sağlığı konusunda uzmanlaşabilmek için ilgili anabilim dallarında su canlıları sağlığı konusunda doktora eğitimi aldıktan sonra ancak bu konuda yetkiye haiz olması, 4 yıllık eğitimleri süresince su canlıları biyolojisi (anatomi fizyoloji), üretilmesi, beslenmesi ve hastalıkları konusunda yüzlerce kredilik ders alan su ürünleri mühendislerinin ise su canlıları sağlığı konusunda yetkilendirilmesi gerekmektedir. Çünkü gerek Dünya Hayvan Sağlığı Organizasyonu gerekse Avrupa Birliği yasalarında su canlıları sağlığı konusunda tek yetkili meslek dalı veterinerler değil, aynı zamanda su canlıları sağlığı konusunda nitelikli eğitim alan “Su Ürünleri Mühendisleri”de olabilir demektedir. 1954 yılında çıkan bir kanunla hayvan sağlığı konusunda tüm yetkileri elinde tutmak için büyük çabalar sarfeden, bu konuda tüm bürokratik güçlerini kullanarak yıllardır Su Ürünleri Mühendislerinin hakkını yok sayan Veterinerler günümüz gerçeklerini görmeli ve işi sahiplerine teslim etmelidir.

Konu ile ilgili Su Ürünleri Mühendisleri Derneği Başkanı Prof. Dr. Meriç Albay’ın SUMDER Web sayfasında yaptığı açıklama üzerine Türk Veteriner Hekimler Birliği Merkez Konseyi Başkanı Sayın Talat Gözet’in yaptığı açıklamada aslında Veterinerlerin konuya ne kadar uzak olduğu çok açık görülmektedir. Yukarıda belirtilen İngilizce orijinal metinleri de sunulan, aşağıda kaynak linkleri verilen açıklamaları kendileri diledikleri gibi tamamen yanlı ve yanlış çevirerek bir açıklama yapmışlar ve bu açıklamayı da ülkemizde bulunmayan bir makama, Su Ürünleri Genel Müdürlüğü’ne sevk etmişlerdir. Ülkemizde Su Ürünleri Genel Müdürlüğü diye bir makam bulunmamakla birlikte tamamen bilgi eksikliğinden kaynaklanan bu durumda esasen bilgilendirmenin yapılacağı kurum Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı “Balıkçılık ve Su Ürünleri Genel Müdürlüğü”dür.

Uzman Dr. Türker Bodur

Su Ürünleri Yüksek Mühendisi

Kaynak: